Categorie: Het Parool

(Van onze muziekredacteur)
Het orgel in de Oude Kerk van de Remonstrantse Gemeente, aan de Keizersgracht in Amsterdam, heeft een grondige restauratie ondergaan. De heer D. A. Flentrop uit Zaandam heeft vijf maanden gedokterd aan het instrument, dat van ±1720 moet dateren.

Twee orgels ziet men er eigenlijk aan: het hoofdwerk en het kleinere zg. rugpositief, dat sinds 1870 is uitgeschakeld, toen de Amsterdamse firma Flaes het verbouwde. Dat gebeurde volgens de toen heersende mode om de klank van de grote orkesten na te bootsen. Daarmee werd het hoofdwerk aanmerkelijk vergroot en die toestand was nu alleen met enorme kosten te veranderen. De heer Flentrop heeft zich dan ook bepaald tot verbetering van het hoofdwerk, dat in 1908 is verbouwd door de firma Adema, maar allerlei storingen begonnen zich daarna te openbaren, vooral ten gevolge van de toen aangebrachte pneumatiek. Die is er thans weer uit verdwenen en een mechanische apparatuur is er voor in de plaats gekomen. Daarmee is de toestand van 1870 ongeveer hersteld.

Enkele toonwerken zijn vernieuwd, de mixtuur is aanmerkelijk verbeterd. En het resultaat? Wel, de heer Klaas Bakker, die reeds van 1928 af organist in deze Oude Kerk is, heeft laten horen, dat het instrument zeer mooi van klank is, glanzend en helder. “De vroeger gebruikte, abnormaal hoge winddruk is nu verlaagd van ± 100 tot ± 70”, vertelt hij mij, “en daarmee is een oude, betere toestand teruggekeerd. Het geluid, hoewel wat zwakker, is er veel soepeler door geworden.

Behalve de heer Flentrop verdient ook de heer Schrötelkamp alle lof voor het prachtige intoneerwerk, dat hij heeft verricht: de intonatie is nu ijl en helder, minder geforceerd. Alles bijeen vind ik de restauratie bijzonder geslaagd,” aldus de heer Bakker.

Max Vredenburg demonstreert er Nederlandse films

(Van onze muziekredacteur)
Reeds zes jaar kent Florence in Mei een “muziekmaand”, en in dat kader wordt telkenjare een congres gehouden over een of ander muzikaal onderwerp. Dit jaar is de filmmuziek aan bod en dat is dan tevens de eerste keer, dat dit onderwerp “officieel” ter sprake komt. Onze landgenoot, de componist Max Vredenburg, is uitgenodigd een lezing te komen houden en zijn strijd voor het bestaansrecht van de goede Nederlandse filmmuziek kennende, verwachtte ik niet anders dan dat hij in Florence iets zou vertellen over onze componisten.

“Natuurlijk doe ik dat,” zegt hij. “Ik zal spreken over het onderwerp: “Filmmuziek, Assepoes of Fee?” En die lezing licht ik toe met enkele Nederlandse films met muziek. Koos van de Griend is vertegenwoordigd met “Partisanenlied” en “Klompendans”, Rudolf Karsemeyer met “Walcheren”. Van Bertus van Lier vertoon ik “Rembrandt in de schuilkelder”, van Jan Mul “Schapen” en “Boerenleenbank”. Dan laat ik “A sun is born” horen (én zien natuurlijk) van Hugo de Groot, en “Bonaire”, “Oerwoud” en “Boven de Kerselaer” met muziek van mijzelf.

Van enkele van die films heb ik een Franse of Engelse tekst en soms zelfs een Franse versie. De Regerings Voorlichtings Dienst, die zelf twee films afstond, zorgt voor de verzending en gaf daarmee te kennen een Nederlandse vertegenwoordiging in Florence van belang te vinden.

Wie er aanwezig zullen zijn? Niet alleen componisten als Hopkins, Maurice Thiriet, Henri Sauguet, Dallapiccola en Petrassi, maar ook dirigenten (o.a. Muir Mathieson) en regisseurs, zoals René Clair en Grémillon.

Voorzitter van het congres is de componist Pizzetti, organisator de musicoloog prof. Guido Gatti. “Ik denk,” zegt Vredenburg, “dat er belangwekkende lezingen worden gehouden. Eén er van is stellig die over de “Noodzaak van critieken, gewijd aan filmmuziek” door Hans Keller uit Engeland. Op 6 Juni zal ik in Kriterion te Amsterdam over mijn ervaringen in Florence spreken”.

Er zal waarschijnlijk geen tweede pianist bestaan, die zo elk geheim van zijn instrument kent als de Amerikaan Andor Foldes, die gisteravond in de kleine Concertgebouwzaal een vijftigtal Amsterdammers tot ovaties bracht. Met een verbluffend gemak zit hij te spelen, als gold het een musiceren louter uit plezier. En men merkt pas in de tweede plaats welk een fabelachtige techniek deze Foldes bezit, een techniek, waarin iedere vinger tot in de uiterste perfectie is getraind en in staat is elke nuancering aan te brengen.

Maar achter en door dit formidabele spel hoort men meer: want heel deze techniek staat in dienst van een mannelijke, hartstochtelijke, door haar directheid meeslepende muziek. En bovendien overtuigt Foldes zijn publiek door de logische wijze van opbouwen, door een volstrekt zuiver inzicht in het wezen en de vorm van een compositie. De gespierde, door en door gezonde vertolking van Bach’s Chromatische Fantasie en Fuga, waarmede het recital begon, was al direct een meesterlijke prestatie.

Nóg verrassender, nieuw en toch klinkend alsof dit de enige juiste interpretatie was, werd Beethoven’s Sonate opus 79 uitgevoerd; en zo was het ook met Beethoven’s nauwelijks te realiseren Sonate opus 109. Ik kan mij niet herinneren deze werken ooit zo indrukwekkend en fascinerend te hebben gehoord.

Na de pauze alweer een hoogtepunt van ongehoord niveau: Bartók’s overrompelende, enorme eisen stellende Sonate, die – als ik het wel heb – niemand op het ogenblik zo grandioos kan vertolken. Enkele Chopins vielen daarna wat tegen, hetgeen stellig is toe te schrijven aan hun plaats in het programma; na het oergeweld van deze Bartók houdt geen enkele muziek stand.

Het onstuimig enthousiaste publiek wilde pas gaan na drie toegiften, waarvan vooral de magistrale bewerking door Foldes van Kodály’s “Weens Klokkenspel” (uit de Háry Jánossuite) een enorme indruk maakte. Foldes’ persoonlijkheid zal zich zonder twijfel nog imposanter manifesteren in een concert met orkest. Die kans dient het Concertgebouw hem spoedig te geven. Ben ik wel ingelicht, dan heeft Malipiero een nieuw concert voor Foldes geschreven; het zou interessant zijn er eens kennis mee te maken.

LEX VAN DELDEN

De zesde, tevens laatste liederenavond in de serie Concertgebouw-Kamermuziek is een uitbundig succes geworden voor het duo Pears-Britten. Ook nu weer raakte het Amsterdamse publiek onder de indruk van deze volmaakt klinkende tenor en dit even volmaakte pianospel. En reeds het vijfde lied moest worden herhaald. Begrijpelijk, want Britten’s bewerking van dit lied van Purcell was – ofschoon op artistieke gronden verwerpelijk – uitermate effectvol.

Het bijzondere van dit duo is niet in de eerste plaats gelegen in de perfectie van zijn vertolkingen; veeleer wordt men verrast door het feit, dat hier twee uitvoerenden onbekommerd, maar met een volledig begrip voor elkaars bedoelingen, als één instrument weten te musiceren. Het is een pure, muzikanteske en overrompelende manier, waarmee zij iedere componist benaderen.

Bijna altijd treft deze voortdurend natuurlijke onopgesmuktheid doel: zo was dat in Britten’s wat Puccini-achtige Sonnetten op teksten van Michelangelo. En ook de Vijf Chinese Liederen van de 24-jarige Arthur Oldham werden onverbeterlijk vertolkt: stellig talentvolle muziek, maar nog weinig persoonlijk en sterk beïnvloed door Britten, waarschijnlijk Oldham’s leermeester.

Met alle respect voor de technische prestatie in enkele liederen van Schumann, leek mij toch, dat Pears hier in expressie tekort schoot: zijn wezen verschilt te zeer van deze Duitse romantische geest. De volksliederen, waarmee de avond werd besloten, vroegen om meer; en pas na enkele verrukkelijke toegiften liet men Pears en Britten gaan.

LEX VAN DELDEN

(Van onze muziekredacteur)
Julius Susan, die enkele jaren de Hoofdstad Operette heeft gedirigeerd, is van 1 Mei af niet meer aan dat gezelschap verbonden. Hij is thans in onderhandeling met Zwitserland en België. Bovendien gaat hij voor Radio Luxemburg enkele concerten dirigeren.