Jaar: 1950

Enkele weken na de première van Badings’ Vijfde Symphonie is Zaterdagavond op het Volksconcert in het Concertgebouw zijn Vierde Vioolconcert (uit 1947) in Amsterdam voor het eerst uitgevoerd. Een echt vioolconcert is het, met een virtuoze vioolpartij, die zich overal duidelijk aftekent tegen de orkestrale achtergrond. Ook hier weer hanteert Badings op knappe wijze vormschema’s uit de klassieke literatuur.

Een snel eerste deel in sonatevorm, een langzaam, driedelig tweede deel en een snel slotdeel in rondovorm, ziedaar in grove trekken de overbekende paden, waarlangs deze verrassingloze, maar hechte structuur, zich beweegt. Verrassingloos was trouwens ook de muzikale inhoud van dit concert. Want nergens hoorde men ook maar iets, dat een eigen, persoonlijk geluid verraadt.

Wordt men in het eerste deel voortdurend herinnerd aan een romantische stijl, zoals die in de concerten van Wieniawski en Glazoenow voorkomt – maar dan zonder het Slavische élan, dat die composities kenmerkt -, het laatste deel gaat uit van thematische gegevens, die op vrij smakeloze wijze op de Hongaarse folklore gebaseerd worden.

Hoe voortreffelijk Willem Noske ook de solopartij speelde, hoe verzorgd de orkestrale begeleiding door Rafael Kubelik ook klonk, het geheel boeide mij nauwelijks. Daarvoor verliep deze climaxloze stroom muziek te zeer zonder spanning, zonder emoties. Dat werd nog versterkt door het gebrek aan nuancering en verfijning in de orkestpartij, waarin de strijkers een zo dominerende rol vervullen, dat het plotseling optreden van alle blazers aan het slot een ware oase betekende in deze grauwe woestijn van reliëfloze, zonder innerlijke noodzaak neergeschreven klanken.

Men hoorde verder nog herhalingen van werken van Weber, Smetana en Dvorák.

LEX VAN DELDEN

Ré Koster, reeds jarenlang bekend als liederenzangeres, heeft gisteravond in de volle kleine Concertgebouwzaal van Amsterdam een welverdiend succes behaald met haar eerste optreden als vertolkster van het volkslied. En dat heeft zij waarlijk niet te danken aan een mooie, gemakkelijk aansprekende stem: die bezit zij niet en ik neem aan, dat zij zelf – een kunstenares met intelligentie – zich dit meer dan wie ook bewust is.

Haar succes moet dan ook aan andere factoren worden toegeschreven: in de eerste plaats aan haar bijzondere programma, dat volksliederen uit zeven landen vermeldde en waarvoor een enorme voorbereiding nodig geweest moet zijn. En in de tweede plaats aan de gedifferentieerde wijze van voordragen, waardoor zowel tragische als vrolijke teksten niet nalieten indruk te maken. Zo zelfs, dat enkele liederen herhaald moesten worden.

Simon Halie vond in zijn begeleidingen steeds het juiste accent en toonde een opmerkelijk aanpassingsvermogen. Als solist oogstte hij veel bijval met Bartók’s “Roemeense Volksdansen” en ook hij moest een toegift geven: Poulenc’s “Pastorale”.

LEX VAN DELDEN

Vorig seizoen trad de jeugdige pianiste Marie Thérèse Fourneau in de kleine Concertgebouwzaal voor een handvol Amsterdammers op: haar spel werd een grote verrassing en bezorgde haar naam. Dit mag men althans afleiden uit het feit, dat zij gisteravond op dezelfde plaats een goed bezette zaal aantrof. En terecht was men gekomen, want ook dit keer maakte zij diepe indruk met haar bijzonder persoonlijke spel.

Dat zij een kunstenaarspersoonlijkheid van uitzonderlijke allure is bewees overigens haar voortreffelijke en onalledaagse programmakeuze reeds: vóór de pauze werken van Fauré (Thema en variaties, een barcarolle en de vijf impromptu’s), er na de twaalf étude’s van Debussy, waarvan zij merkwaardigerwijze de tiende niet speelde. Een geheugenstoornis?

Ik durf niet beweren, dat zij alles foutloos uitvoerde, maar daartegenover plaatste zij een prachtige techniek, een logisch inzicht in de bouw van elk stuk, die grillige uitbarstingen uitsluit, en een gevoelige toonvorming, die op een beter instrument stellig meer tot haar recht zal komen.

Maar nòg belangrijker leek mij de meeslepende verbeeldingskracht van haar vertolkingen, die geen onduidelijke, vage contouren nodig hadden om “echt Frans” te schijnen, maar voortdurend doorzichtig en helder bleven. En bovenal geladen met de overtuigende emotionaliteit van de jeugd.

LEX VAN DELDEN

De Nederlandse Vereniging voor Hedendaagse Muziek heeft Zondagavond de goed bezette kleine Concertgebouwzaal van Amsterdam een indruk willen geven van wat er de laatste vijftig jaren aan liederen is geschreven door Nederlandse componisten. En zo kon men luisteren naar liederen en duetten van Diepenbrock, Van den Sigtenorst Meyer, Pijper, Ruyneman, Hendrik Andriessen, Leo Smit, Wijdeveld, Mul, Flothuis, Van Delden en Vredenburg.

Ik geloof, dat een dergelijke hoeveelheid van elf componisten te overstelpend is om ieder afzonderlijk recht te doen wedervaren. Door de veelheid van stijlen en technieken kan men zich nauwelijks een beeld vormen en werkt het geheel al gauw vermoeiend. Maar toch heeft men wel kunnen vaststellen, dat het Nederlandse componeren geenszins onderdoet voor dat in andere landen.

Slechts een gedeelte heb ik kunnen horen en daarvan troffen mij vooral de beide duetten van Leo Smit, die bijzonder rijk van klank zijn, de poëtische minneliederen van Jan Mul en de heel persoonlijke en boeiende “Four trifles” van Flothuis.

Het moet een lang niet lichte taak zijn geweest dit omvangrijke programma in te studeren en uit te voeren; Tjac. Troelstra (sopraan), Henriëtte Doornbos (alt-mezzo) en Wolfgang Wijdeveld (piano) komt daarvoor alle eer toe.

Aan het begin van de avond heeft men de vorige week overleden componist Koos van de Griend herdacht.

Ook van het concert van de Bond van Amsterdamse Zangverenigingen (tegelijkertijd in de Grote Zaal) heb ik maar een deel gehoord. Evenals vorige keren een programma van goed niveau met één verrassing: “Daar was e wuf die spon”, een uitstekende, frisse bewerking voor dameskoor van Bep Aarden, even voortreffelijk gezongen door het dameskoor “Onder ons” o.l.v. de componiste.

Solist was de organist Jac. Kort, die bovendien aan het slot vier mannenkoren dirigeerde in werken van Bruckner en Diepenbrock.

LEX VAN DELDEN

“De Blauwe Vogel” schept werkgelegenheid

(Van onze muziekredacteur)
Onlangs is, na langdurige voorbereiding, de Kunstgemeenschap “De Blauwe Vogel” in het leven geroepen, een stichting die – kort uitgedrukt – de sociale positie van de kunstenaars wil verbeteren en bovendien de binding van het publiek met de kunstenaars wil bevorderen.

Deze plannen kwamen voort uit het feit, dat vele artisten in bijzonder ongunstige omstandigheden verkeren, en enkele kunstminnenden hebben eens de koppen bij elkaar gestoken en zijn tot de conclusie gekomen, dat men alleen door een grootscheepse actie, waarin op den duur heel Nederland zou worden betrokken, daadwerkelijk hulp zou kunnen bieden. Niet alleen financieel, maar ook moreel. En dat hoopt “De Blauwe Vogel” te bereiken door na organisatie en activering van het publiek de kunstenaars werk te verschaffen, in de ruimste zin van het woord.

Door het geven van kunstmanifestaties overal in het land wil men het publiek bereiken; dat publiek zal aan de organisatie meewerken en het zal zélf zijn plannen kunnen ontwerpen. “De Blauwe Vogel” wil daarbij niet meer zijn dan een “stuurman”. Ook de jeugd wordt in dit werk betrokken, alweer door zelfwerkzaamheid. Binnenkort organiseert men in Den Haag een groot jeugdconcert, te geven door het A’dams Philharmonisch Orkest. Bij die gelegenheid zal een jongeman zijn leeftijdgenoten, het publiek dus, vertellen over het werk van “De Blauwe Vogel”; er zal een jeugdbestuur worden gekozen en dat zal dan zelf voor de organisatie van de kunstmanifestaties moeten gaan zorgen. Zo gebeurt het bijv. ook in Australië.

Behalve op muziekgebied zal de stichting ook haar werkzaamheid uitstrekken op het terrein van de beeldende kunst, het ballet, het toneel en de letterkunde. Men gaat binnenkort bedrijfskunstavonden organiseren, een maandblad voor de “Vrienden van de Blauwe Vogel” uitgeven; plannen voor een pensioenfonds voor alle kunstenaars zijn al in een vergevorderd stadium van voorbereiding.

Een bijzonder groots opgezette poging wordt op het ogenblik ondernomen om alle kunstkringen in ons hele land in een federatief verband onder te brengen, waarbij iedere kring zijn autonomie zal behouden. Wát de stichting ook onderneemt, de kunstenaar zal steeds de volledige recette ontvangen, impresariogelden worden niet geheven.

Men ziet het: een zeer idealistische actie, die slechts kan slagen als het publiek zijn goodwill toont en als de vermogenden gelden ter beschikking stellen. Want die zijn natuurlijk nodig, te meer daar ook aan noodlijdende kunstenaars financiële hulp wordt gegeven, wat in enkele gevallen reeds is gebeurd.

Die goodwill hoopt men te verkrijgen door het A’dams Philh. Orkest, dat juist nu zijn bestaansrecht moet bewijzen, een veertigtal concerten in ons land te laten geven, waar men het publiek het een en ander over “De Blauwe Vogel” zal vertellen.

Het eerste van deze reeks vindt reeds 19 Januari in het Concertgebouw te Amsterdam plaats. Dan geeft het orkest o.l.v. Nico van der Linden ten bate van de stichting een Beethovenconcert, waarbij Theo Olof het vioolconcert speelt.

Het bestuur wordt gevormd door de heren Daan de Lange, mr. W. R. Nijkerk en A. W. Unkel. Voor het artistieke deel is een raad van advies gevormd, waarin prominente kunstenaars zitting zullen hebben. Voor de “lichte” kunst zijn dit bijvoorbeeld Corry Vonk, Wim Kan, Dolf van der Linden, e.a.

Omdat het hier geen zakelijke onderneming geldt, maar een idealistische actie, vermelden wij nog, dat “De Blauwe Vogel” zijn bankrekening heeft bij Bankiers Hope & Co., Keizersgracht 577, Amsterdam.

Alweer heeft de N.V. Jenny Modellen met het organiseren van concerten midden in de roos geschoten, want het recital, dat Jeannette van Dijck (sopraan) en Rosemary Legras-Pierson (mezzo-sopraan) gisteravond in de volle Bachzaal van Amsterdam gaven, stak wel heel gunstig af bij de dagelijkse sleur van concerten.

Beide zangeressen bezitten stemkwaliteiten van zeldzame schoonheid en beide ook gebruiken die vocale middelen zeer goed, vooral de sopraan, die na haar optreden van vorig jaar, aanmerkelijk is vooruitgegaan. Haar prachtige stem beheerst zij nu wel volledig, wat bij de mezzo-sopraan nog niet het geval is. Die kleine gebreken werden ruimschoots vergoed door de zorg waarmee moet zijn gestudeerd. Want een dergelijk bijzonder mooi programma zo verzorgd uit te voeren, eist ernstige voorbereiding.

Maar meer nog dan al die voortreffelijke eigenschappen, trof mij de natuurlijkheid in expressie, die bij beide jeugdige zangeressen zo vanzelfsprekend was, dat als bij intuïtie steeds de juiste sfeer werd gevonden. En juist daardoor ontroerde dit zingen voortdurend. Moge deze indrukwekkende en meeslepende manifestatie van de jeugd niet tot dit ene optreden beperkt blijven.

Dat de uitvoerenden smaak bezitten, bewees een blik op het programma reeds: aria’s en duetten van o.a. Händel, Rossi, Scarlatti, Durante, Wolf, Mahler, Chausson en Aubert. Jammer, dat dit hartverheffende recital niet op hetzelfde hoge niveau werd begeleid: Henny Hulshof speelde de pianopartijen kranig, maar haar capaciteiten schoten wel wat te kort.

LEX VAN DELDEN