Jaar: 1951

In slechts enkele jaren is Theo Bruins van een virtuoos en jeugdig-vitaal pianist gerijpt tot een kunstenaar van grote persoonlijke allure met een eigen visie: een combinatie van eigenschappen, die hem ongetwijfeld doen thuishoren in de rij der groten van onze tijd. Dit meesterschap bewees hij ook gisteravond met zijn recital in de stampvolle kleine Concertgebouwzaal van Amsterdam.

Dat routine hem vreemd is, dat het hem niet om een gemakkelijk persoonlijk succes te doen is, bleek duidelijk uit zijn programmakeuze. Bach, Beethoven’s zelden gespeelde 32 variaties in c en Ravel’s “Gaspard de la Nuit”, ziedaar het onalledaagse programmadeel vóór de pauze. Er na een nóg uitzonderlijker repertoire: de vijf pianostukken opus 23 van Schönberg, welke men vrijwel nimmer in ons land hoort – muziek die mij op een of andere manier blijft fascineren, hoewel ik haar nauwelijks kan waarderen – en tot slot enkele Chopins.

Vooral in Beethoven, Ravel en Chopin heeft Theo Bruins’ moderne, met geen ander te vergelijken kunstenaarschap mij van begin tot eind bijzonder geboeid. Zijn formidabele techniek stond voortdurend in dienst van het kunstwerk, dat hij met weergaloos inzicht in het wezen er van vorm wist te geven.

Men hoorde een andere Chopin dan die waaraan onze tijd gewend is geraakt: minder “romantisch”, zonder de individuele toevoegsels welke voor “gevoel” plegen door te gaan. Dit was een door en door gezonde, onsentimentele Chopin, waarin vooral de trotse heroïek de haar toekomende plaats kreeg.

LEX VAN DELDEN

(Van onze muziekredacteur)
Dat Theo Baylé’s eerste optreden bij de Weense Staatsopera voor hem een groot succes is geworden, moge blijken uit enkele nieuwe engagementen. Na zijn eerste voorstelling – dat was in “Rigoletto” – is hij uitgenodigd er in de maanden April en Mei als gast te komen optreden in “Nozze di Figaro”, “Paljas”, “Troubadour” en nogmaals “Rigoletto”.

Bovendien werd hij uitgenodigd nog dezer dagen bij de Staatsopera te München te gasteren als Tonio in “Paljas”. En ten slotte: Wenen had Baylé geëngageerd voor “Rigoletto”, “Hoffmann’s Vertellingen” en “Carmen”. Zijn eerste succes was zo groot dat men ook nog voor “Tosca” beslag op hem heeft gelegd.

(Van onze muziekredacteur)
Amsterdam heeft vanmiddag zijn eerste ontspanningsconcert-in-lunchtijd gehad: onder auspiciën van de “Stichting Duinrell” gaf George van Renesse een Chopin-recital in een volledig uitverkocht Krasnapolsky. Deze grote belangstelling geeft reden te veronderstellen, dat inderdaad hier in een behoefte wordt voorzien, en men kan dit initiatief dan ook toejuichen. Gelijk burgemeester d’Ailly dit in zijn kort openingswoord ook deed.

Geen krakende pakjes brood, geen gehoest of genies, – en dat zegt iets in deze tijd! Iedereen luisterde in volkomen aandacht naar het spel van de pianist, die de gespeelde stukken kort toelichtte.

Dat Van Renesse een weinig gelukkige dag had, – waaraan dat toe te schrijven? Wellicht aan de stugge, wat droge acoustiek, die het optreden in deze ruimte bepaald moeilijk maakt.

Toch: dit eerste lunchconcert is een duidelijk succes geworden. Het personeel van de bedrijven, dat aanwezig was, kan dit getuigen. De volgende maal – 26 Januari – zal het “Ballet der Lage Landen” optreden.

Het “Zangersfestival” dat het gewest Noord-Holland van het Koninklijk Nederlands Zangersverbond Zaterdagavond in Amsterdam organiseerde, is in één opzicht een duidelijk succes geworden: propagandistisch heeft men stellig resultaten geboekt. Want er was belangstelling, zo grote belangstelling, dat de grote Concertgebouwzaal vrijwel uitverkocht was. Dat mag men niet onderschatten; het bewijst dat onze mannenkoren op een publiek kunnen rekenen. De koorzang leeft dus.

Dat Roeske’s ongeëvenaarde “Apollo” aan het slot van de avond de zaal tot uitbundig enthousiasme bracht, was te verwachten: dit koor vormt een klasse apart, dat is bekend. Maar dat door de elf deelnemende koren soms verrassend goed is gezongen, was bepaald een opmerkelijke winst. Wat bijvoorbeeld “Werkmanslust” uit Krommenie technisch presteerde, bereikte een uitzonderlijk hoog peil, dank zij de uitnemende directie van Lex Karsemeijer, die met dit prachtige stemmenmateriaal voor een gaaf resultaat zorgde.

Belangrijker dan alle koren te vermelden, lijkt mij de aandacht te vestigen op wàt er werd gezongen. Ik schreef daar vorige week reeds over, en zou dan ook kunnen volstaan met op te merken dat het repertoire doorgaans artistiek van betekenis was, ware het niet dat ook hier enkele verrassingen waren.

De opvallendste er van was wel een nieuw werk van Kees Kef, “Paradise regained” op tekst van Marsman: een voortreffelijk klinkende muziek, heel bijzonder en suggestief van klankvoorstelling, persoonlijk en bepaald origineel van vinding en sfeer. Een duidelijke aanwinst voor onze koorliteratuur.

Treffend waren ook Dvorák’s vrijwel onbekende koortje, dat Joep Schreurs had gekozen, en Janácek’s merkwaardig Slavische werk, dat Jac. Kort op het programma had geplaatst.

LEX VAN DELDEN

(Van onze muziekredacteur)
Het Gewest Noord-Holland van het Koninklijk Nederlands Zangersverbond organiseert Zaterdagavond, 6 Januari, in het Amsterdamse Concertgebouw een zangersavond. Elf koren uit Amsterdam, Zaandam, Bussum, Weesp, Enkhuizen, Alkmaar en Hilversum nemen er aan deel, in totaal 900 zangers. En de avond wordt besloten door Roeske’s prachtige mannenkoor “Apollo”.

Onze mannenkoorzang begint meer en meer een peil van betekenis te bereiken op het terrein der repertoirekeuze. Dat is verheugend en van het allergrootste belang: want – zoals meer dan eens in deze kolommen is betoogd – een cultuur ontleent haar waarde aan de betekenis van haar scheppende kunst.

Het Koninklijk Nederlands Zangersverbond is zich reeds jaren van dit feit bewust en tracht het repertoire van onze mannenkoren doelbewust in gunstige zin te beïnvloeden. De resultaten van deze activiteit zijn er in duidelijke mate. Wie met aandacht de verrichtingen dezer koren gedurende de laatste jaren heeft gevolgd, weet dat men op de goede weg is.

Dat het Zangersverbond daar in de openbaarheid blijk van wil geven, en de mannenkoorzang zodoende tracht te propageren, – dit kan men slechts toejuichen. Waar het hier om gaat is van het allergrootste culturele belang: een brok volkscultuur en -ontwikkeling welke men niet licht kan overschatten.

Het is daarom dat de zangersavond van 6 Januari in het Amsterdamse Concertgebouw recht heeft op ieders belangstelling. Het betreft hier geen wedstrijd, maar een demonstratie van wat men presteert. Elf koren nemen deel, en elk zingt een verplicht en een vrij werk naar keuze. Alle koren krijgen een critische beschouwing toegezonden van de hand van August Vörding, een van de beste experts op dit gebied.

Het programma vermeldt werken van o.a. Lassus, Des Prés, Palestrina, Morley, Janácek, Dresden, Van Hemel, Kef en Roeske. Dit spreekt boekdelen.

(Van onze muziekredacteur)
Op 11 Januari wordt in Amsterdam het eerste ontspanningsconcert in lunchtijd gegeven. Dit gebeurt in Krasnapolsky, waar George van Renesse van 1.10 uur tot 1.50 uur een Chopin-recital geeft voor het personeel van de grote bedrijven. Burgemeester d’Ailly zal het concert inleiden en Van Renesse licht wat hij speelt, toe.

Het wordt het begin van een reeks, tegen zeer lage prijs toegankelijke, concerten, welke onder auspiciën staan van de Nederlandse Kunstorganisatie “Stichting Duinrell” te Den Haag. Deze instelling, die Nederlandse kunstenaars laat optreden met de garantie van een honorarium – dus zonder de risico’s van het normale concerteren onder auspiciën van een impresario -, werkt thans vier jaar. Haar idealistisch streven is niet onopgemerkt gebleven: vorig jaar kreeg zij regeringssteun.

Men meent dat de ontspanningsconcerten in een andere behoefte voorzien dan de gewone avondconcerten: ze zullen een stimulans bij het werk zijn voor hen die ze bezoeken. Bovendien hoopt men er een groter publiek mee te kweken voor het gangbare concertleven. Men baseert die verwachting op de bijzonder gunstige resultaten der pauzeconcerten welke Den Haag en Rotterdam reeds enige tijd kennen.

Eens in de 14 dagen wil men in Kras die recitals organiseren; na het eerste concert treden dan op: Gerard Hengeveld (piano), Joh. Feltkamp (fluit), Roos Boelsma, Laurens Bogtman (zang), Georgette Hagedoorn (voordracht), het Röntgenkwartet en de pianist Henk Lagendaal.

Er bestaan ook plannen dergelijke concerten aan de overkant van het IJ te geven; dat zal dan in de bedrijven zelf moeten gebeuren.

Men mag deze poging met meer dan gewone belangstelling tegemoet zien: zowel om het sociale en culturele belang van de concerten zelf als om het onbaatzuchtige, alleszins toe te juichen idealisme van de “Stichting Duinrell”.

(Van onze muziekredacteur)
Behalve Frans Vroons gaat ook Theo Baylé enkele gastvoorstellingen geven bij de Weense Staatsopera: in totaal zes.

“Welke opera’s? Het betreft: “Carmen”, “Rigoletto” en “Hoffmann’s Vertellingen”; zegt hij mij in een kort telefoongesprek. “Alles gaat in de oorspronkelijke taal, alleen “Hoffmann” zal ik in het Nederlands zingen. Dat komt omdat het allemaal zo snel in zijn werk ging, dat ik geen tijd meer had die rol in een andere taal opnieuw in te studeren.

Het is vrij plotseling gekomen, dit contract. Kort geleden wist ik nog van niets. Op 7 Januari begin ik in “Carmen” en ik blijf tot de 20ste. Een van de dirigenten is Hans Knappertsbusch.

Of ik in Wenen nog samen met Vroons in “Carmen” zing? Zelfs dat weet ik niet”.