Jaar: 1949

Zeer gemengde indrukken kreeg ik gisteravond in de Amsterdamse Bachzaal van het spel van Bruce Barbour, die de nieuwe Steinway-vleugel van het Conservatorium inwijdde. Of het aan de stroefheid van het nieuwe instrument lag, weet ik niet, maar zeker is, dat Beethoven’s Sonate opus 31 no. 2 en Chopin’s Polonaise opus 53 (in As) bijzonder droog, dor en onbewogen klonken.

En even duidelijk bleek, dat Barbour’s interesse vooralsnog te zeer uitgaat naar de technische verzorging van details, zo zeer, dat de grote muzikale stroom nauwelijks aanwezig is. Hij speelt technisch ongetwijfeld heel knap, maar zonder veel emoties. Het best kan men dit spel “beschouwend” noemen, en Bach, waarmee het recital begon, kon deze manier van voordragen merkwaardig goed verdragen. Zo goed zelfs, dat hier iets bijzonders uit ontstond: een prestatie, die door Barbour’s zeer eigen, maar alleszins te motiveren opvatting, indruk maakte.

LEX VAN DELDEN

(Van onze muziekredacteur)
De enige jaren geleden Amerikaan geworden, in Litauen geboren, pianist Alexander Borowski, die vóór de oorlog in Amsterdam een meestercursus voor pianisten gaf, komt 17 November weer in de hoofdstad spelen. Hij treedt dan in de Bachzaal op met werken van o.a. Bach, Chopin, Prokofiew en Messiaen.

(Van onze muziekredacteur)
Op veler verzoek zal a.s. Vrijdagavond het Amsterdams Philharmonisch Orkest weer in het City Theater te Amsterdam optreden. Het speelt dan onder leiding van Nico van der Linden een fantasie over de opera “Cavalleria Rusticana”.

Wie gisteravond in de volle kleine Concertgebouwzaal van Amsterdam het concert bijwoonde, dat de sectie Holland der International Society for Contemporary Music en de Ned. Vereniging voor Hedendaagse Muziek organiseerden ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van Arnold Schönberg, zal moeten erkennen het werk te hebben gehoord van een meesterlijk componist. Men zou zich kunnen afvragen in hoeverre het vierde strijkkwartet, waarmee de avond opende, enige ontroering wist te verwekken. Voor mij althans betekende dit werk niet veel meer dan een knap samenspel van bijzonder vernuftige cerebrale constructies, gebaseerd op het twaalf-toonsysteem, waarvan Schönberg de geestelijke vader is.

Maar in het bijna dertig jaar daarvoor gecomponeerde tweede kwartet (met sopraanstem), dat uit 1908 stamt, merkte men, dat Schönberg tot meer in staat is. Want hier bereikte hij, in een laat-romantische, aan Mahler herinnerende, maar toch persoonlijke stijl, een indrukwekkende, onheilspellende expressie van een zo indringende overtuigingskracht, dat het woord “geniaal” stellig op zijn plaats is.

Daartussen hoorde men de pianostukken opus 11, 23 en 25, die een vrij duidelijk beeld gaven hoe die ontwikkeling van tweede naar vierde kwartet zich voltrok. Uitgaande van een chromatiek, zoals die in Wagner’s “Tristan” voorkomt, maar die in uiterste consequentie wel moest leiden tot opheffen van bestaande harmonische functies, kwam Schönberg tot de volkomen atonaliteit, een ontwikkeling, die in opus 11 een aanvang nam.

En zo heeft men deze avond het beeld gekregen van een revolutionair componist, die zijn principes met hardnekkige consequentie doorvoerde. Ook al moet ik bekennen, dat ik de resultaten van dit systeem nauwelijks kan volgen, laat staan waarderen.

De grootste bewondering verdienen de uitvoerenden: het onvolprezen Amsterdams Strijkkwartet, de knappe pianiste Else C. Kraus en de prachtige, met een enorme beheersing zingende sopraan Elsa Barther.

LEX VAN DELDEN

Acht mannenkoren lieten zich Zaterdag horen op de zangersavond, die het Gewest Noord-Holland van het Koninklijk Nederlands Zangers Verbond in Concordia te Bussum had georganiseerd. Men heeft er een vrij duidelijk beeld gekregen van de toestand, waarin onze mannenkoorzang verkeert: koormateriaal van behoorlijke tot goede kwaliteit is voldoende aanwezig, maar de dirigenten, die van deze bouwstoffen homogene, technisch geschoolde koren kunnen maken, zijn schaars.

De resultaten van deze avond? Wel, er is soms verrassend goed gezongen, maar daarnaast op vaak onvoldoende wijze en dat was dan voornamelijk toe te schrijven aan de gebrekkige manier, waarop enkele dirigenten hun koren leidden.

Een woord van lof komt toe aan de commissie, die het repertoire samenstelde. Want dat was deze avond van zeer behoorlijke kwaliteit. Immers: werken van Arcadelt, Lasso, Bruckner behoren tot het beste, wat er op dit gebied bestaat. De verplichte nummers waren van Hendrik Andriessen, Gallus Handl en

LEX VAN DELDEN

De beide jeugdige Belgische musici, die gisteren in de kleine Concertgebouwzaal van Amsterdam een sonatenavond gaven, bleken merkwaardigerwijze in alle opzichten aan elkaar gewaagd te zijn. Zowel de violist Louis Thienpont als de pianist Peter Cabus speelden Bach en Beethoven bijzonder schuchter en maakten de indruk (voorlopig nog) niet op het concertpodium thuis te horen. Want hun spel is technisch onvoldoende en bij beiden is de linkerhandtechniek aanmerkelijk gebrekkiger dan die van de overigens ook lang niet volmaakte rechterhand.

Dat het bij dit gebrekkige, stijlloze en onrijpe spel nauwelijks tot musiceren, tot werkelijk muziek maken kwam, ligt voor de hand. Meer zelfcritiek had hen er voor kunnen en moeten behoeden in het openbaar op te treden.

LEX VAN DELDEN

(Van onze muziekredacteur)
Velen van hen, die gisteravond in het Amsterdamse Concertgebouw staande enkele ogenblikken stilte in acht namen, zullen met weemoed hebben teruggedacht aan de dirigent en componist S. H. Englander, aan wiens nagedachtenis dit concert was gewijd. De Duitsers deporteerden deze beminnelijke mens en alom geacht vakman op 8 Juni 1943 en hij, noch zijn gezinsleden keerden terug.

Een ere-comité, dat een gedenkteken wil plaatsen op de begraafplaats te Muiderberg had deze avond georganiseerd en het waren vooral de gevoelvolle woorden van wethouder A. de Roos, voorzitter van het comité, die diepe indruk maakten.

Drie koren, waarvan Englander dirigent is geweest, lieten zich horen: Amstel’s Mannenkoor “Harmonie”, het Amsterdams Joods Mannenkoor en de gemengde zangvereniging “Kunst en Strijd” gaven, met solistische medewerking van Paula Lindberg en Otto Couperus (zang) en door Herman Nieland aan het orgel begeleid, o.a. de eerste uitvoering van een in memoriam Englander gecomponeerd werk, “Jiskor” van Hans Krieg, onder leiding van de componist.

Het pianorecital, dat Dudley Bridge tegelijkertijd in de Kleine Zaal zou geven, ging niet door wegens plotselinge ziekte van de pianist.

De Amsterdamse Filmliga, onder wier auspiciën het eerste concert van filmmuziek gisteravond in Amsterdam’s Concertgebouw plaats vond, is er van overtuigd, dat filmpartituren verdienen op de normale programma’s van symphonie-orkesten te worden geplaatst. Nu, nadat ik deze proef heb gehoord, kan ik die overtuiging geenszins delen. Want ronduit gezegd: geen enkele van de vijf uitgevoerde filmmuzieken “deed” het in de concertzaal, en ik meen de plank niet ver mis te slaan, als ik de oorzaak hiervan zoek in het ontbreken van het visuele beeld der film.

Afgezien van Arthur Bliss’ pianoconcertino “Baraza” uit de film “Men of two worlds”, een geslaagd werkje, dat ook in de rolprent de functie van zelfstandig concertino inneemt en reeds vóór de totstandkoming van de film gecomponeerd was, bleven alle overige partituren als op zichzelf staande muziek zo onvoldragen en zo weinig karakteristiek, dat ik ze als onverdraaglijk en doorgaans geestdodend onderging.

Het heeft dan ook nauwelijks zin de werken van Virgil Thomson, William Walton en Max Vredenburg’s muziek bij “Walvis in zicht” aan detailcritiek te onderwerpen. Muzikaal waren ze weinig zeggend en een enkele er van zelfs dilettantistisch gecomponeerd. De confrontatie in deze omgeving met Feher’s “Rovers Symphonie” stelde ook al teleur: juist datgene, wat deze muziek typeerde, ontbrak hier, nl. het filmbeeld. Zonder dit heeft zij geen enkele waarde en is zij banaal.

Het Haags Symphonie Orkest – een uit amateurs bestaand, met beroepsmusici aangevuld ensemble – speelde onder dirigent Jacques Moolenijzer kranig: solisten waren Géza Frid (piano), Lidy van der Veen en Chris Reumer (zang). In Bliss’ Pianoconcertino werkte nog het mannenkoor van Hans Weiss mede.

LEX VAN DELDEN