Poging tot synthese
Aan de tot nu toe bestaande Mozart-biografieën – waarvan de chronologische catalogus van Köchel en de meesterlijke vijfdelige studie door Wyzewa en Saint-Foix (beide analyses) de kennis van Mozart’s oeuvre vrijwel volledig hebben gemaakt – heeft de bekende in Amerika wonende musicoloog Alfred Einstein een nieuwe toegevoegd: “Mozart, sein Charakter, sein Werk”. (Bermann-Fischer Verlag, Stockholm, 25.90.
Het is een poging het in alle vroegere analytische werken vergaarde materiaal samen te vatten in één levend organisch geheel; een synthese te scheppen met een levendiger en persoonlijker toon dan een dorre catalogus kan geven, zonder nochtans af te glijden naar de meestal populair-anecdotische vorm van de biografische roman.
Wat het meest in deze verbluffend knappe biografie treft, is Einstein’s ongelofelijke kennis van zaken, zijn beheersing van dit uitermate omvangrijke materiaal, zijn gefundeerde oordeel en bovenal zijn bijzondere algemeen-cultuurhistorische eruditie, waardoor het behandelde wordt opgenomen in het zich ontwikkelende beschavingsproces van Mozart’s dagen.
Dat deze grootse poging geheel zou slagen, kon men moeilijk verwachten. Met name het eerste deel – “Der Mensch” – blijft soms wat onoverzichtelijk, “de mens Mozart” verdrinkt hier dikwijls in de overstelpende hoeveelheid feiten en gaat vaak schuil achter de vele personen die zijn leven hebben beïnvloed. Maar het tweede deel – “Das Werk” – is ronduit meesterlijk, oorspronkelijk in zijn samenvattende vorm van de verschillende onderdelen van Mozart’s oeuvre. Vooral de hoofdstukken “Das Klavierkonzert” en “Die Oper” werpen menig nieuw, verhelderend licht op deze zo gecompliceerde materie.
Zij, die enigermate vertrouwd zijn met Mozart’s composities – een voorbehoud dat de schrijver trouwens ook zelf maakt – dienen deze biografie te lezen. Voortdurend zullen zij onder de indruk komen van deze grandioze poging tot synthese, waaruit steeds Einstein’s hartstochtelijke liefde spreekt voor het genie Mozart.
LEX VAN DELDEN